CONCERTRECENSIE. New Niks, Bimhuis Amsterdam, 2 februari 2013
Niks is niks en dús alles, zou je kunnen zeggen. New Niks (naamgever is drummer Arend Niks) is alles – of in ieder geval véél – in stilistisch opzicht. Naar hartelust worden uiteenlopende stijlen, motiefjes en fragmenten geknipt, geplakt en vermengd tot een muzikale collage.
Het Rotterdamse New Niks is eerder alles in één. Stevige rock, beweeglijke swing, funk, sentimentele romantiek, springerige avant-garde jazz, een snufje blues en een plaatselijke wervelwind van freejazz. Arend Niks (drums), Jasper le Clercq (viool), Andreas Suntrop (gitaar), Erwin Hoorweg (elektrische piano) zijn muzikale omnivoren.
De composities op hun recent verschenen album ‘ON’ (2012) – zonder uitzondering geschreven door één of twee van de bandleden – zijn uitermate vindingrijk en expliciet. Muziek met smoel. Muziek met zeggingskracht. Dat komt onder meer doordat de composities wortelen in een verhalend of beeldend gegeven.
Psychologisch drama
Zo klinkt ‘Elegant Hooligan’ als een psychologisch drama waarin een wereld van onbekommerde frivoliteit gepaard gaat met brute uitbarstingen. En in ‘The Heavy Weighted Hesitant’ is het de twijfelaar die de ene keer drammerig en dwingend is en dan plotseling zich van zijn lichtvoetige en lieflijke kant laat zien. Dit verhalende en beeldende maakt de muziek van New Niks toegankelijker dan het zich in eerste instantie voor zal doen.
Net als de titels is hun muziek spitsvondig. ‘Ear Glasses’ of ‘Bulb of Darkness’; het zijn paradoxen of associatieve versmeltingen die zich poëtisch of muzikaal misschien nog het beste laten vatten. Als in een dadaïstische collage zijn het de contrasterende elementen die de muziek van New Niks (nieuw) leven inblazen. Soms stemmig en sfeerrijk, maar meestal fragmentarisch, alsof hun muziek iets van de hectiek en de snelheid van het leven weerspiegelt.
De snelle wendingen en schakelingen doen je soms denken aan een formule-1 coureur. Het snelle schakelen tussen een snelle double-timepuls naar een rustig swingritme, de abrupte overgang van elektronische klankvelden – gitaar, viool en piano versmelten soms door de elektrische versterking en effecten – naar een stevige rockgroove met funky akkoorden brengt hun muziek op snelheid. New Niks schakelt constant heen en weer, en katapulteert daarmee de luisteraar tussen verschillende ervaringsniveaus.
Maar er zijn ook momenten waar het snelle schakelen wordt omgeruild voor de cruisecontrol, zoals bij het ongrijpbaar mooie en wat trieste ‘Listen! Oh, it’s Gone’. Het stuk kent een constante koers en maakt fraai gebruik van het gemengde (elektrische) geluid van viool, gitaar en piano.
Bindmiddel
Het kwartet maakt mede door de afwezigheid van een bas inventief gebruik van de verschillende instrumenten. De wat ongebruikelijke viool in deze bezetting gaat in de tweede helft regelmatig een verbinding aan met de gitaar. En regelmatig is de elektronica (versterking en effecten) een bindmiddel dat viool, piano en gitaar samensmeedt.
Op een ander moment krijgen de instrumenten hun eigen functie of mondt het uit in een krioelend mierennest of zoemend bijenvolk, zoals in ‘Don’t Touch That Button’. Regelmatig wordt de ontbrekende bas ingevuld door Suntrop of Hoorweg. Moeiteloos neemt Suntrop de baslijn over van Hoorweg, en geeft hem even later weer terug.
Het hoge niveau waarop het kwartet speelt en de rake composities die het ten gehore brengt zullen voor een ingewijd publiek veel bewondering oogsten. Voor wie bereid is te luisteren biedt hun muziek veel nieuws. Bovendien heeft New Niks een gezonde dosis humor, zelfrelativering en absurditeit, zodat het hoogstaande niveau niet snel zal uitmonden in kille, intelligente of – ja zelfs – spitsvondige abstracties.
www.newniks.com
Gepubliceerd op Jazzenzo