INTERVIEW
Gepubliceerd op: Jazzenzo.nl
Datum: 2 juni 2015

Aan een klein tafeltje te midden van een lunchende menigte in De Ysbreeker spreken we met Reinier Baas. Bijna 30 en met een glimlach die een eeuwige jeugd verraadt én winnaar van de North Sea Jazz Compositieopdracht 2015. ‘Reinier Baas vs. Princess Discombobulatrix’ heet het stuk dat de officiële première beleeft op 12 juli. “Eindelijk eens geen gesprek over mijn verschillende paar sokken, maar over muziek”, vertelt Baas opgelucht halverwege het gesprek en voordat hij een broodje ossenworst besteld. Baas houdt van raadsels zoals de naam van zijn band The More Socially Relevant Music Ensemble doet vermoeden of de lukrake geit die de voorkant siert van zijn tweede album 'Mostly Improvised Instrumental Indie Music'. Zijn raadsels en zijn gevoel voor ironie zijn functioneel: “Ik houd van verwarring zaaien”.

Tijd
Op de vraag wat het horen van de prijs met hem deed antwoordt Baas nuchter: “Het komt op een goed moment. Ik krijg daarmee tijd cadeau. En daarmee de ruimte om uit te voeren wat er in m’n kop zit. Zo’n compositieproject doe je er niet eventjes naast, in de avonduren zal ik maar zeggen. Het geeft me ook de ruimte om ruimer te denken.” Baas vergelijkt de toekenning met een vel wit papier dat aan een kind wordt gegeven met de opdracht: “Ga maar tekenen. En dan is het eerste wat je doet mensen in gedachten nemen.” Die mensen zijn Joris Roelofs (basklarinet en klarinet), Ben van Gelder (altsax), David Kweksilber (onder andere klarinet, bassax), Natanael Ramos (trompet), Clemens van der Feen (bas), Martijn Vink (drums) en Reinier Baas (gitaar). En vult Baas aan “… en piano, maar zet dat er maar niet in.”

“Met deze opdracht buit ik iets uit wat ik nog niet eerder heb gedaan: programmatische muziek [vorm van muziek die een verhaal vertelt of iets uitbeeldt (red.)]. Ik laat de verbeelding normaal gesproken graag over aan het publiek, maar met deze compositie gaat de verbeelding juist vooraf aan de muziek. Ik heb een verhaal bedacht, een soort van niet bestaand ballet of opera, een verhaal met karakters en leidmotieven [korte terugkerende muzikale frase die wordt geassocieerd met een karakter of idee binnen het verhaal (red.)].” Op de vraag waar de inspiratie voor het verhaal komt is Baas kort: “het is een zelf bedacht verhaal, de karakters komen uit m’n persoonlijke leven maar daar vertel ik niets over.” Het gaat Baas uiteindelijk over de vorm die op deze manier de muziek bepaalt en die muziek blijft altijd toch abstract.

Morrelen
Maar dat Baas ruimte wil laten voor de verbeelding, het witte vel papier niet helemaal wil inkleuren, heeft hem eerder ook al op het idee gebracht om er de spot mee te drijven. En daar geniet hij van: “Ik houd ervan een beetje te morrelen aan verwachtingen en aannames. Bijvoorbeeld die geit op m’n tweede album, die is er echt op het laatste moment bij gehaald en totaal uit z’n verband gerukt natuurlijk. Net als de titels van mijn albums en de naam van mijn band. Die is gebaseerd op een uitspraak van pianist David Berkman. Iets gaat een eigen leven leiden waar je zelf totaal geen grip op hebt. En juist door twee totaal verschillende dingen naast elkaar te zetten gaan mensen het toch verbinden. Daar geniet ik echt van als mensen die verbanden aanleggen. Als ze met de eigen associatie bevlekt het verhaal rond proberen te krijgen en het vervolgens als een kloppende waarheid presenteren, dat is linke soep.”

Baas houdt van dit vrije en associatieve spel tussen muziek, beeldtaal, taal en titels. Als ik aangeef dat nummers op zijn laatste album ‘Smooth Jazz Apocalypse’ door aanwezigheid van piano (Harmen Fraanje) en basklarinet (Joris Roelofs) toch klassieker en meer smooth klinkt, wordt Baas enthousiast: “Daar kan ik echt van genieten. Natuurlijk is het niet zo dat je dit album als Smooth Jazz kunt definiëren, maar door het zo te noemen, gaan mensen het er vanzelf in horen. Het is ook heel menselijk.”

Maar naast de uitdaging om zijn publiek zo nu en dan op een zijspoor te zetten, wisselt Baas met dit project ook zelf van spoor: “De samenwerking met mijn vaste band is in de afgelopen tijd steeds beter geworden. We kennen elkaar goed. De onzekerheid is verdwenen. We kunnen gewoon direct zijn tegen elkaar. Als iets niet werkt of als het anders moet, dan zeggen we dat. Dat werkt snel. Ik kan inmiddels een goede voorstelling maken van hoe de partijen in elkaar vallen als we gaan spelen. Dat is nu met dit project wat anders. Het zijn nu vier blazers in plaats van twee. Dat is al een heel verschil. En er zit nu een trompet bij. Ik krijg soms partijen terug omdat het er gewoon niet op zit. Dan moet ik weer aan de slag. Het komt nu veel meer aan op orkestratie en dat is echt een uitdaging voor mij. Omdat ik niet gelijk hoor hoe het gaat klinken is het soms een gok. Maar daarmee ook heel leerzaam.”

Over de in de aankondiging genoemde verbinding tussen klassiek en jazz: “Dat verschil heeft met aannames en definities te maken, maar niet met hoe ik muziek zie. Voor mij bestaat er een relevant onderscheid tussen iets dat vaststaat, zoals het geschreven woord, en iets dat ter plekke ontstaat, zoals een gesprek. Er moet voor de solist genoeg ruimte zijn om zichzelf te kunnen zijn. In de traditionele jazz heb je dat ook maar is de vorm eerder een vehicle van een x-aantal maten waarbinnen de solist de ruimte krijgt. Dat heeft weinig van doen met een compositie. Daar heb je van doen met orkestratie, vastgelegde dynamiek, specifieke instrumenten. Het is echt een vak apart.”

Seksueel
Baas noemt uiteenlopende componisten en artiesten met gemak in één adem: Igor Stravinsky, Arvo Pärt, Morton Feldman, Jason Moran, Kendrick Lamar, Bill Frisell, Yamandu Costa. Voor Baas telt toch vooral de intentie van de muziek en niet de stijl of het type muziek: “Stravinsky kan zo aards, seksueel en ruig klinken. Daarom is het ergens ook vreemd als het in het Concertgebouw klinkt en iedereen netjes de partituur volgt. De intenties komen niet overeen.” Maar andersom geldt ook: “In de jazz laten zien hoe goed je je huiswerk hebt gedaan staat haaks op de intentie van jazz als improvisatiemuziek. Dat is niet waar de muziek over gaat. En dan heb je ook weer die verdraaide aannames die de intentie van de muziek kunnen vertroebelen of ondermijnen: jazz wordt gespeeld in rokerige kroegen, jazzmuzikanten drinken veel, ze hoeven niet te studeren want het is improvisatie, dat soort ideeën. Ik morrel graag aan die definities en houd ervan die aannames kapot te maken."

Volgens Baas heeft dit ook te maken met je ontwikkeling als artiest: “Je moet ten eerste een heel aantal angsten overwinnen, maar ook de hardnekkige aannames en mores van de traditie op losse schroeven durven zetten om vervolgens met een vergrootglas je eigen gedachtes te kunnen zien en die uit te smeren over het muzikale spectrum. Dat is je ontwikkeling als artiest in een notendop. Het is natuurlijk de vraag of je die aannames onderuit moet halen of puur en onbevangen te werk moet gaan. Maar ik morrel er expres aan en kijk vervolgens wat er uit komt. En daar ben ik tot nu toe vrij succesvol in geweest als ik terug kijk.”

Genadeloos
Tips om in de (muzikale) bloei van je leven te blijven heeft Baas genoeg: “Het is natuurlijk van groot belang dat je de juiste mensen om je heen hebt. Je moet altijd op zoek blijven naar oncomfortabele situaties waarin je uitgedaagd wordt. Sluit je ogen nooit voor mensen die beter zijn dan jij en geef nooit toe aan de gedachte dat je alles zelf beter kunt. Er is een reden voor dat er zoveel verschillende beroepen zijn, en als artiest moet je daarin een heldere keuze maken. Daarbinnen ga je genadeloos de strijd aan.”

En over zijn gemorrel aan definities en aannames geeft Baas toe: “Ergens ben ik een beetje Provo. Die provocatie bevalt me. Het is het soort verwarring dat je ook in de kunst terug ziet, bijvoorbeeld bij Marcel Duchamp, maar ook bij een hedendaags kunstenaar als Marc Quinn.” Baas heeft zelfs met het idee gespeeld om voor zijn compositie installatiekunst in te zetten. Maar dat blijft vooralsnog een idee. “Ik ben van plan om de compositie die op 12 juli in première gaat tijdens het North Sea Jazz Festival in een of andere vorm terug te laten komen en uit te geven. Maar dat is een volgend project. En daar is tijd én geld voor nodig.”

Première 'Reinier Baas vs. Princess Discombobulatrix’: 12 juli 2015 North Sea Jazz
www.reinierbaas.com
Gepubliceerd op Jazzenzo