Merlijn Twaalfhoven: ‘Onze obsessie met oordelen zit de ervaring in de weg’

INTERVIEW
Gepubliceerd op: Jazzenzo.nl
Datum: 16 september 2015

We spreken Merlijn Twaalfhoven in de prachtige en ruimtelijke foyer van het Muziekgebouw aan ’t IJ die op 10 en 11 oktober ruimte biedt aan honderden zangers uit heel Nederland. Professionele zangsolisten, amateurzangers, verschillende koren, waaronder het Nederlands Kamerkoor, en dirigenten bieden een 24 uur durende betoverende klankervaring waar je jezelf in kunt laten onderdompelen door er aan deel te nemen of te komen luisteren.

Het project is een vervolg op eerdere (zang)projecten, zoals ‘The Air we Breathe’ (2010) en ‘Resonance’ (2012) van musicus, componist en cultureel ondernemer Merlijn Twaalfhoven. De stilte die overdag in de foyer heerst wordt opgevuld met een muziekje. “Die achtergrondmuziek is een stoorzender”, merkt Twaalfhoven op tijdens het gesprek. Eén van de bestaansredenen van deze 24 uur durende estafette: ruimte bieden voor de ervaring van muziek, die in onze maatschappij steeds verder op de achtergrond verdwijnt.

Ruis
Twaalfhoven licht dat toe: “Muziek is opgenomen in de gigantische informatiestroom waar we dagelijks mee worden overspoeld. Niet alleen hier op dit moment, maar tegenwoordig ook vooral via streamingdiensten zoals bijvoorbeeld Spotify. Muziek is overal en vaak ook nog eens gratis. Je hebt 24 uur toegang tot jouw favoriete muziek. Muziek is verworden tot een product om te worden geconsumeerd. De muziek waarmee wij ons omgeven is voor het grootste gedeelte ruis en vervuiling, met slechts een zwakke echo van de passie waarmee het ooit ontworpen werd.” De verwondering die van Twaalfhovens gezicht is af te lezen toont zijn idealisme en zijn creatieve daadkracht: “Met dit project wil ik mensen de kracht van muziek laten ervaren, door ze zelf te laten deelnemen en de bijzondere ervaring die muziek te bieden heeft te kunnen grijpen en vasthouden.”

“Ik ben een idealist en een doener, iemand die droomt en idealen heeft en als het even kan de wereld mooier maakt,” vult Twaalfhoven aan. En die wereld wordt mooier als mensen gehoor geven aan de essentie van hun bestaan: “Een mens haalt voldoening uit het creëren van dingen en dat te delen met anderen. Het is een fundamentele menselijke behoefte. Zelf muziek maken is als ervaring niet te vergelijken met het oppervlakkig consumeren van muziek. Tussen die uitersten zitten natuurlijk nog veel gradaties. Als je muziek maakt en deelneemt dan kun je de kracht van muziek ervaren. Het is een manier om uiting te geven aan jezelf.”

“Ik zie dat bijvoorbeeld in projecten die ik heb gedaan met kinderen. Er kan voor hen een hele wereld open gaan als ze zich door middel van muziek uiten. Als je jezelf uit door middel van improvisatie dan mag je twijfelen, je mag verkennen, je mag zelf melodieën bedenken. Jij bent dan het middelpunt. Dat kan leiden tot een enorme gedrevenheid en enthousiasme. Sommigen ontdekken in muziek een manier om te communiceren met hun omgeving. Het toont voor mij de kracht van muziek.”

Ervaring
Twaalfhoven daagt ons met zijn project 24 Hours Resonance uit om de ervaring die muziek te bieden heeft en de collectieve muziekbeleving op waarde te schatten: “De gevoeligheid voor de echtheid van de ervaring wordt op heel veel gebieden binnen onze maatschappij, zoals op het gebied van de muziekconsumptie, verdrongen. Die authentieke ervaring uit de weg gaan zou je kunnen vergelijken met verliefd worden op een romanpersonage. Maar de echtheid van de ervaring kan ook verdrongen worden door de overdaad aan informatie. Alles wat van waarde is, is overal en altijd toegankelijk. Het geeft geen kick meer.”

Die gevoeligheid voor de echtheid van de ervaring heeft voor Twaalfhoven vooral met onbevangenheid en ontdekken te maken: “Als ik een museum bezoek met een originele Picasso, dan zorgt dat bij mij nog niet voor een originele en unieke ervaring. Het werk is al omlijst met verhalen, er is over geschreven, het hangt in het museum en dat maakt dat de sfeer al bepaald is. Dan is de ervaring niet meer onbevangen en authentiek. Ik zoek eerder iets wat ik nog niet ken en waar ik zelf iets in kan ontdekken. In dat opzicht ben ik een ontdekkingsreiziger. Door een bekend werk kun je weliswaar op je gemak worden gesteld maar het verrijkt niet per se.”

Oordelen
“Maar ook op een andere manier kan de echtheid van de ervaring op de achtergrond raken. En dat heeft te maken met onze obsessie voor oordelen. In de klassieke muziek gaat het bijvoorbeeld vooral om het spelen van een repertoire. Dan ga je al snel luisteren naar de verschillen in uitvoering waardoor je je afvraagt of het wel een goede uitvoering is of je probeert je tijdens het luisteren een mening te vormen over wat je ervan vindt. Dat zijn oordelen die de ervaring in de weg zitten.”

“Dat oordelen zit in ons systeem. Sinds het stenen tijdperk is de mens eigenlijk constant met twee dingen bezig: ben ik veilig of in gevaar? Dat stemmetje ratelt door in alle mogelijke variaties: ga ik contact maken? Moet ik dit ontwijken? Is dit goed of juist fout? Oordelen is een obsessie van de mens. Je kunt je niet openstellen voor een ervaring als je constant een oordeel of mening ergens over hebt.”

“Ik zoek in mijn projecten naar situaties waardoor deelnemers zichzelf open kunnen stellen. De ambiance, setting en de sfeer zijn daarbij enorm belangrijk omdat het bij kan dragen aan een veilig en comfortabel gevoel. Alleen als je je veilig genoeg voelt kun je je open stellen voor alle indrukken. Maar ik zoek ook altijd naar ontregelende situaties waardoor de deelnemers de controle verliezen over hun manier van oordelen. Want pas als je het oordelen kunt opgeven, als je je niet meer afvraagt of iets de bedoeling is of dat iets goed of slecht is, dan kun je je overgeven aan de ervaring. De controle over alles moet gaan kantelen zodat je kunt zeggen: Ik ben hier en ik luister. Misschien doe ik hier mee met deze groep, maar misschien ook niet.”

Ontdekken
‘Ik zie 24 Hours Resonance ook vooral als een testomgeving waar geëxperimenteerd wordt om met dit live experiment nieuwe vormen van ervaren te ontdekken. Lang niet alles is van te voren te plannen, er is veel ruimte voor improvisatie en ruimte om te ontdekken en je te laten verrassen.” In juli dit jaar werkte Twaalfhoven met een groot koor samen met het dance event Sensation White (Amsterdam ArenA): “Het was voor een ander publiek. Maar te midden van die enorme uitbundigheid heeft de verstilling en het ademloos luisteren zo’n impact. Dat zijn momenten die je vasthoudt. Het zijn momenten die alleen live zo’n indruk kunnen maken, omdat ze je echt verrassen en betoveren.”

24 Hour Resonance in Muziekgebouw aan ‘t IJ start op 10 oktober om 23.00 uur en duurt voort tot 11 oktober 23.00 uur. Je kunt op elk moment naar binnen, behalve tijdens het slotconcert van het Nederlands Kamerkoor. Je mag meezingen of luisteren, rondlopen of gaan zitten. De enige regel die er heerst: niet spreken. Geef je op – als individu of met je koor – voor één of meer blokken van twee uur via onderstaande link.

www.merlijntwaalfhoven.com/resonance
Gepubliceerd op Jazzenzo