In het boekje How to Play the Piano (zie mijn eerdere blogpost) schrijft pianist James Rhodes: "The important thing, and perhaps the surprising thing, is how much you are going to enjoy the process of practicing. Trust me on this one." Dat is één van de mooiste vooruitzichten die een ervaren musicus je kan meegeven (als je het niet al lang zelf ervaart). En terwijl ik afgelopen week interviews aan het teruglezen was voor mijn blogreeks oefenroutines en rituelen van musici, viel m'n oog op een citaat van jazzsaxofonist Tineke Postma (in dit interview): "Een doel hebben is goed, maar naarmate je ouder wordt komt het proces steeds meer op de voorgrond te staan." Het proces op de voorgrond, dat is waar je in een flow kunt raken. Routines en rituelen zijn daarvoor heel ondersteunend heb ik gemerkt.

Maar hoe creëer je zo'n oefenroutine; hoe kun je creativiteit hierin een rol geven? In zijn inspirerende lezing Creativity in Management legt John Cleese uit dat willen we creatiever worden we vaker vanuit de "closed" modus in de "open" modus moeten komen. De "open" modus is nodig als we ontvankelijk willen zijn voor ideeën, de "closed" modus zorgt ervoor dat we een idee ook daadwerkelijk uitvoeren en dus resultaatgericht zijn. Beide zijn nodig, maar: "The mode we're often in during work is the closed mode [...] The problem is we too often get stuck in the closed mode." Creatief zijn alleen in de "closed" modus is onmogelijk.

Als ik na een drukke werkdag muziek wil maken en nog in de resultaatgerichte modus zit dan ervaar ik geen enkel contact met de muziek. Het geeft me geen plezier, ik kan niet goed luisteren. Ik moet als het ware detoxen van de dag om de muziek binnen te laten. Een kop thee of mediteren helpt dan om wat meer in het moment te komen.

De ideeën die John Cleese in zijn lezing deelt over creativiteit inspireren mij om een brug te leggen met de muziek. De 5 condities die John Cleese met humor brengt (je vindt ze hier nog eens overzichtelijk terug) kun je namelijk heel goed gebruiken om je oefenroutine om heen te bouwen.

Ze zijn ongeveer als volgt:
1: "Space" (Creëer je eigen ruimte en sluit jezelf af van alle mogelijke afleidingen)
2: "Time" (Zorg voor een specifieke begin- en eindtijd)
3: "Time" (Neem de tijd voor het probleem, ga niet direct naar een oplossing)
4: "Confidence" (Niets is fout, alles is toegestaan)
5: "Humor" (Humor brengt je sneller in een open modus)

Conditie 1: "Space" (Creëer je eigen ruimte en sluit jezelf af van alle mogelijke afleidingen)

Je afsluiten van alle afleidingen (iPhone uit of in ieder geval in de vliegtuigmodus) en een rustige ruimte alleen voor jezelf is belangrijk voor creativiteit. Je eigen ruimte comfortabel inrichten zodat je je er thuis voelt is niet minder belangrijk, het kan bijvoorbeeld inspirerend zijn om jezelf te omringen met je voorbeelden.

In één van mijn meest favoriete boeken over muziek en improvisatie Free Play: Improvisation in Life an Art verwijst Stephen Nachmanovitch naar de Grieken die een woord hadden voor speelruimte, nl. temenos. Dat is een soort van magische cirkel, een afgebakende ruimte waar bepaalde regels van toepassing zijn. Besteed aandacht aan die ruimte en zie het als een ruimte die je inwijdt met een bepaald ritueel (dat kan een kop thee zijn die je zet voordat je begint).

Stephen Nachmanovitch schrijft:

To prepare the temenos - to clear it, rearrange it, take extraneous objects out - is to clean and clear mind and body.

When the demons of confusion and the sense of being overwhelmed strike, they can sometimes be cleared out by clearing the space. When really wrought up, try this: Clear the work table completely. Polish the surface. Get a plain, clear glass, fill it with clean water, and put it on the table. Just sit there and look at the water. Let the water be a model for stillness and clarity of mind. From clear mind, hands and body begin to move, simple and strong.

De effectiviteit van je oefening huist voor een goed deel in de(ze) voorbereiding. Zet een kop thee, maak schoon, ruim op, hang foto's recht, steek een kaars aan, zet een glas water neer, zorg voor mooie foto's van je inspirators, besteed elke dag aandacht aan je mooiste en meest waardevolle plek waar je jezelf even terug trekt uit de hectiek van de dag.

Volgt:
Conditie 2: "Time" (Zorg voor een specifieke begin- en eindtijd)
Conditie 3: "Time" (Neem de tijd voor het probleem, ga niet direct naar een oplossing)
Conditie 4: "Confidence" (Niets is fout, alles is toegestaan)
Conditie 5: "Humor" (Humor brengt je sneller in een open modus)