De ideeën die John Cleese in deze lezing deelt over creativiteit inspireren mij om een brug te leggen met de muziek (zie ook: Hoe je meer creativiteit brengt in je dagelijkse oefenroutine).
Conditie 4: “Confidence” (Niets is fout, alles is toegestaan)
Creativiteit kent vele paradoxen. Wie iets goed wil kunnen moet het “goed willen” kunnen loslaten. Dat is doorgaans gemakkelijker gezegd dan gedaan. We willen allemaal het goede doen, we willen carrière maken, kansen pakken, uitblinken in waar we goed in zijn, die geweldige solo spelen of een meesterwerk creëren. Het goede willen doen en de angst om het verkeerde te doen hebben alles met elkaar te maken en vanuit evolutionair oogpunt is het verstandig om vooral het goede te willen doen (en jezelf niet onnodig in gevaar te brengen), maar vanuit het oogpunt van creativiteit leidt het vaak tot voor de hand liggende oplossingen.
Creatieven, musici en kunstenaars weten hoe je van de gebaande paden kunt afwijken.
Miles Davis zei eens:
Do not fear mistakes, there are none.
En Brian Eno (één van de “spelregels” in Oblique Strategies):
Honor your mistakes as a hidden intention.
In elke (vak)gebied waar creativiteit van belang is, of dat nu muziek betreft of de werkvloer, zou het omarmen (en leren) van fouten voorop moeten staan.
Ontwerper Erik Kessels (KesselsKramer) schreef er in 2016 een boek over: Meesterlijke missers. Falen als strategie voor briljante ideeën én als handelsmerk. Samengevat vind je hier een 5-tal strategieën hoe je het beste kunt falen.
Ook in de muziek zijn vele voorbeelden te vinden. De Beatles lieten het geluid van een wekker (die bedoeld was voor de musici) in “A Day in the Life” en Radiohead liet een gitaarakkoord (dat als warming-up werd gespeeld) van Jonny Greenwood uitgroeien tot “Creep“. Er zijn meer van dit soort voorbeelden: bekijk deze Reddit.
Er is moed nodig om te durven falen. Terwijl perfectionisme vaak een verhulling is van angst (doe ik het wel goed genoeg?) heeft falen juist meer te maken met jezelf overgeven. Er is moed en zelfvertrouwen voor nodig. John Cleese noemt zelfvertrouwen daarom ook als één van de vijf condities voor creativiteit en hij koppelt dit rechtstreeks aan de moed om fouten te maken.
De angst om fouten te maken kan je creativiteit en vrijheid flink in de weg zitten.
Effortless Mastery van pianist Kenny Werner gaat precies hierover. Je grootste struikelblok is dat je zo graag goed wilt klinken. Aan studenten vraagt Kenny Werner om aan een moment terug te denken waarbij het belangrijk was dat je goed klonk (bijvoorbeeld als je voor een jury moest spelen).
How did you play? Didn’t your whole system freeze with the desire to sound good?
En aan een moment waar het om het even was of het nu goed moest klinken (bijvoorbeeld als je met vrienden aan het spelen bent).
You we’re grooving. You didn’t care too much, and it really flowed.
Na dit gedemonstreerd te hebben voegt Kenny Werner er aan toe: “Now you know what to do. So now the clinic is over.” Waarop iedereen begint te lachen. Dat is nu juist precies het lastige om goed willen spelen los te laten.
Waarom is dat zo lastig? Volgens Kenny Werner zijn we geprogrammeerd (door opvoeding, educatie, e.d.) om onderscheid te maken tussen wat goed is en wat fout is, dat zit diep in ons systeem verankerd. Het is daarom ook vaak beter om niet in termen van goed en fout te denken, maar in termen van bekend en (nog) onbekend.
Daarnaast wordt de vrijheid vinden om zorgeloos te spelen ook bemoeilijkt doordat je je teveel vereenzelvigd met je muziek, je wilt te graag dat je goed speelt. Jouw zelfwaarde is in meer of mindere mate afhankelijk van hoe goed je speelt. Dat is voor een groot deel waar Effortless Mastery over gaat. Om jou als persoon die zelfwaarde terug te geven, die nodig is om jezelf zorgeloos te kunnen overgeven. Het is wat John Cleese als één van de vijf condities noemt voor creativiteit: zelfverzekerdheid en jezelf toestaan fouten te maken.
Zelfverzekerheid gaat dus vooral over zorgeloosheid (“Don’t fear mistakes, there are none.”) Kenny Werner maakte een aantal meditaties voor musici (delen ervan kunnen ook door niet-musici gebruikt worden). Die zijn heel geschikt om als onderdeel van een dagelijkse routine te gebruiken.
Deze meditaties zijn gratis te downloaden vanaf de website van Kenny Werner: www.kennywerner.com
A person who is not afraid to fail, succeeds. And a person who is not afraid to sound terrible may sound great.
Volgt:
Conditie 5: “Humor” (Humor brengt je sneller in een open modus)