Elke keer als ik het boek Mastermind: How to Think like Sherlock Holmes oppak om weer een stukje verder te lezen denk ik steeds dat er best wat meer Sherlock Holmes zouden mogen rondlopen in deze wereld. Niet omdat er meer moordzaken zijn die opgelost moeten worden, maar omdat in een wereld met een overdaad aan Facebook, Instagram, Twitter en afleiding het niet verkeerd is als we onze creativiteit voeden door aandachtiger en met meer aandacht te leren kijken.
Als ik het boek open sla valt mijn oog vaak op dit citaat van dichter W.H. Auden:
Choice of attention – to pay attention to this and ignore that – is to the inner life what choice of action is to the outer. In both cases man is responsible for his choice and must accept the consequences. As Ortega y Gasset said: ‘Tell me to what you pay attention, and I will tell you who you are.’
Een van de redenen waarom ik het boek een mustread vind voor creativiteit is dat het uitlegt hoe de psychologie van observatie in elkaar steekt. Het onderzoekt onze standaard manier van kijken die vaak vooringenomen of “biased” (zoals de psychologie het zou noemen) is.
Observatie (in alle vormen) is de voedingsbodem voor creativiteit en zoals James Webb Young in zijn boek A Technique for Producing Ideas aangeeft een van de meest onderschatte en onderbelichte aspecten van creativiteit.
De reden daarvan is gemakkelijk te linken aan wat Maria Konnikova schrijft vanuit psychologisch perspectief:
Our brains are wired for quick judgments, equipped with back roads and shortcuts that simplify the task of taking in and evaluating the countless inputs that our environment throws at us every second.
Sherlock Holmes kent deze manier van kijken weliswaar, maar heeft geleerd er niet aan toe te geven. Het is zijn compagnon Dr. Watson die daarom soms gefrustreerd raakt als Holmes hem wijst op zijn te snelle conclusies.
Begrijpen hoe we kijken doet me ook denken aan een ander boek dat ik onlangs las: Ways of Seeing van John Berger die in de jaren 70 doorbrak met de gelijknamige serie op de BBC (die ook op Youtube is terug te kijken). Hij ontrafelt hier de vooringenomen manier van kijken naar kunst en beeldcultuur. Het boek laat op een heldere manier zien hoe ons kijken beïnvloed is door tal van aannames die verband houden met schoonheid, beschaving, waarheid, smaak, klasse of gender. Sherlock Holmes zou deze serie of dit boek hebben gewaardeerd vanwege de vooringenomenheid die onder de loep wordt genomen.
Ik denk dat het boek ook uitblinkt in heldere observaties, misschien juist omdat het de aannames benoemt, aan het licht brengt en daardoor transparant maakt.
Designer en kunstenaar Giorgia Lupi omschrijft het belang van aandachtig kijken voor creativiteit als volgt:
What I always do when I start every kind of project is allowing myself to make the time to get truly inspired by the world that is around me.
Of wanneer zelfobservatie leidt tot een rijkere observatie van de buitenwereld:
Just by paying attention to what happens in our mind while looking at the world around us we can force ourselves to learn how to see, and how to recognize the qualitative features of all the different images we see.
Ik denk dat Sherlock Holmes zich goed zou kunnen vinden in deze manier van aandachtig kijken. En het geeft niet alleen meer creativiteit, maar ook meer plezier en geluk.