Zo nu en dan als mijn gedachten zich als een grammafoonplaat vastzetten dan bieden de Oblique Cards van Brian Eno en Peter Schmidt vaak uitkomst (hier is een online versie). Ik vind ze geweldig. Het origineel stamt uit 1974 en werd uitgegeven als een set kaarten onder de naam Oblique Strategies. Elke kaart bevat een zin of opdracht, bedoeld om de drempel van je creatieve blokkades te verlagen.
De Oblique Cards doen me denken aan het Orakel van Delphi, waar in de Griekse tijd vele mensen (waaronder pelgrims) heen trokken en de goden om goede raad vroegen. Over hun keuzes of hun toekomst. Eigenlijk zoals pelgrims vroeger het orakel raadpleegden (en vaak onsamenhangende en cryptische antwoorden kregen) zo haal ik af en toe mijn iPhone uit m’n broekzak om creatieve raad te vragen met behulp van de Oblique Cards.
Hoewel de adviezen van de Oblique Cards helder zijn zit het cryptische erin – en daarin lijkt het dus op het orakel – dat je een soort van shuffle-advies krijgt voorgeschoteld. Niet altijd logisch, maar wel verrassend. Net zoals de shuffle-knop op je muziekspeler. Of in dit geval de schuffle-knop van je gedachten. Blokkades zijn die gebaande gedachtenpaadjes. Met de Oblique Cards kun je als het ware opzettelijk een verkeerde afslag nemen, zodat je een beetje kunt verdwalen wat verfrissend kan zijn voor de geest.
Maar deze deed me niet allen verdwalen, het bracht me ook op een dwaalspoor:
Do nothing for as long as possible
Ik merkte de lichte weerstand bij het lezen ervan. Er ontstond een lach op m’n gezicht, alsof het wilde vertellen dat het advies leuk bedacht was en origineel gevonden. En dat vooral de humor ervan zeker niet onderkent mag worden. Maar … Maar dat de tijd ervoor op dit moment even ontbreekt en dat ik toch liever niets doe met een boek er bij.
Het zit kennelijk diep, dat stemmetje dat zegt dat niets doen geen optie is. Ik ben niet de enige. In deze lezing vertelt journalist en auteur Maria Konnikova over een onderzoek waarbij deelnemers de keuze kregen tussen alleen zijn (zonder smartphone) en het zichzelf toedienen van elektrische schokken. Dit laatste werd voor meer dan de helft (met name door mannen) verkozen boven niets doen. Konnikova vraagt zich daarom af:
How painful the experience of nothing is – of boredom.
Hoewel ik geloof dat ik toch tot de categorie behoor die niets doen zou verkiezen boven mezelf schokken toedienen, verwoordt het wel de weerstand die ik ervoer toen ik de zin las. Nietsdoen brengt onzekerheid met zich mee en zolang mogelijk niets doen al helemaal. Dus dan liever iets doen en productief zijn en het liefst ook zo efficiënt mogelijk.
Maar voor creativiteit kan het geen kwaad om verveling en niets doen juist op z’n tijd te omarmen.
Maria Konnikova neemt het op voor verveling als ze zegt:
Recapture boredom to recapture the ability to see the world and to pay attention.
Dat lijkt op wat filosoof Walter Benjamin schrijft in Illuminations: Essays and Reflections als hij het opneemt voor verveling (en wijst op een toenemend gebrek er aan in zijn huidige tijd):
This process of assimilation, which takes place in depth, requires a state of relaxation which is becoming rarer and rarer. If sleep is the apogee of physical relaxation, boredom is the apogee of mental relaxation. Boredom is the dream bird that hatches the egg of experience. A rustling in the leaves drives him away. His nesting places — the activities that are intimately associated with boredom — are already extinct in the cities and are declining in the country as well. With this the gift for listening is lost and the community of listeners disappears.
Dichter Joseph Brodsky geeft zelfs een aanmoediging om de verveling niet alleen op te zoeken, maar om het volledig te omarmen (in zijn Dartmouth College intreerede van 1995):
When hit by boredom, let yourself be crushed by it; submerge, hit bottom. In general, with things unpleasant, the rule is: The sooner you hit bottom, the faster you surface. The idea here is to exact a full look at the worst. The reason boredom deserves such scrutiny is that it represents pure, undiluted time in all its repetitive, redundant, monotonous splendor.
Boredom is your window on the properties of time that one tends to ignore to the likely peril of one’s mental equilibrium. It is your window on time’s infinity. Once this window opens, don’t try to shut it; on the contrary, throw it wide open.
Hoe sneller je het onaangename dieptepunt van verveling bereikt, hoe sneller je weer bovenkomt. Dat is nog eens een goed advies!