Creativiteit kun je prima plannen

Inspiratie kondigt zich meestal niet van te voren aan en als het zich al aandient dan is het op een moment wanneer je niet gepland had creatief te zijn: onder de douche, onderweg op de fiets of als je in de rij staat voor de kassa.

Creativiteit houdt niet van sturing, net zoals mensen er doorgaans niet van houden. Hoe geef je creativiteit inspraak? En hoe plan je creativiteit dan?

Zie creativiteit als iets dat aandacht nodig heeft wil het groeien.

Spinvis verwoorde het eens zo:

Ik werk vaak aan meerdere liedjes tegelijk. Het is net een kas met plantjes. Zo nu en dan is er eentje af en dan na verloop van tijd heb je een boeket. Waar het over gaat dat zie je pas als het boeket klaar is.

Deze metafoor van een kas met plantjes vind mooi omdat de combinatie van de drie elementen – de kas, de plantjes en het boeket – laat zien hoe creativiteit zich laat organiseren.

Het laat ook zien welk deel zich redelijk goed laat plannen. De kas daar kun je een planning op loslaten (bijvoorbeeld het regelen van het klimaat), maar met de plantjes en het boeket wordt dat al een stuk lastiger. Vergelijk de kas met de dagelijkse routines en gewoonten die je jezelf eigen maakt als je de juiste condities wilt creëren voor creativiteit. De plantjes groeien alleen onder de juiste omstandigheden en als je geluk hebt zit er een voor jou ideale combinatie bij: het boeket.

De zorg voor de plantjes en het creëren van de goede condities maakt je een goede kweker. Ook op creatief vlak. Schrijver Anne Lamott omschreef creatief werk in deze lezing als:

Part of the process is to stay close to your actions.

Dit is iets dat je kunt leren. De zorg voor de plantjes. Naast de dagelijkse toewijding, zorg en aandacht zul je af en toe ook een boeket samenstellen. Zet je zelf daar toe. Anne Lamott schrijft in Bird by Bird:

Do it as a debt of honor. And make a committment to finishing things.

Maar hoe blijf je dicht bij je acties als je aan meerdere dingen tegelijkertijd werkt? En dicht op je acties zitten betekent ook vaak dat je op detailniveau werkt. Hoe houd je dan het overzicht? Ik werk zelf aan meerdere dingen tegelijkertijd, die variatie werkt voor mij motiverend, als ik merk dat iets minder energie geeft stap ik over op iets anders. Later kan ik het dan weer oppakken. Maar de kans bestaat dat je soms heen en weer blijft switchen en dat je het gevoel hebt dat er geen ontwikkeling in zit. Of dat je wel aandacht hebt voor de plantjes, maar je af en toe vergeet een boeket samen te stellen.

Een jaar terug leerde ik uit het handzame en het inspirerende boek van kunstenaar Austin Kleon Steal like an Artist hoe je eenvoudig kunt plannen met de zogenaamde Jerry Seinfeld-methode. Dichter op de plantjes kun je niet zitten.

Het is heel simpel: je koopt een jaarkalender en zet bij elke dag dat je aan een project werkt een rood kruisje. Het enige waar je op moet letten is dat je de keten niet onderbreekt. Je zorgt er voor dat je elke dag in de kas aanwezig bent.

Dit heeft een aantal voordelen:

  • je bouwt een routine op
  • je zorgt voor continuïteit
  • je oefent jezelf in volharding
  • het biedt resultaat: alle beetjes leiden tot een groter geheel

Het helpt ook om je aandacht wat af te leiden van het boeket, want zoals creativiteit leert kan dat je op een verkeerd spoor brengen.

Met die jaarkalender ben ik onlangs begonnen – ik werkte eerder met de Chain-app ook gebaseerd op de Seinfeld-methode, maar ik geef de voorkeur aan de papieren variant – en het helpt om dicht op je werk te blijven en dus in de flow te blijven.

Door hiermee te experimenteren merkte ik ook dat onderstaande aanvullingen je extra helpen om in de flow te blijven:

  • na het doen van een actie: schrijf meteen de actie voor de volgende dag op (die weet je meestal en het heeft als voordeel dat je de volgende dag meteen aan de slag kunt en niet eerst hoeft na te denken, dat haalt je namelijk uit de flow)
  • het stellen en voorstellen van een concreet doel (bijvoorbeeld een gewenste uitkomst per week en de uiteindelijke gewenste uitkomst aan het einde van een project) houden je op koers

Op die manier werk je letterlijk van de grond naar boven (net als de kas met plantjes en bijvoorbeeld ook hoe de Getting Things Methode van David Allen werkt) en bouw je een routine op die je niet alleen productief maakt, maar ook geïnspireerd houdt en in het moment brengt.

En dat heeft weer als voordeel dat je de kleine successen beter ziet en je vaker iets te vieren hebt.