In de wachtrij aan de kassa van de Albert Heijn zette deze Snickers me even aan het denken. "Je bent jezelf niet als je trek hebt", las ik. Ik maakte een foto. En ik had trek, de reden dat ik deze Snickers wilde.

Ik bewaarde de foto.

Mezelf worden door een Snickers te kopen leek me een bijzonder gegeven (of op z'n minst een bijzondere mythe).

Het probleem wordt hier in één zin slagvaardig neergezet: je hebt trek en het zou best kunnen zijn dat je je wat minder voelt. Jij voelt je minder, jij bent jezelf niet (helemaal). De oplossing is eenvoudig: koop mij en je bent weer jezelf. Door mij bereik jij je doel.

Trek hebben en jezelf zijn hebben natuurlijk niets met elkaar te maken.

Maar wacht eens even. Toch wel. Hunkering en het denken in tekort ("craving") leidt tot minder geluk en minder jezelf zijn. Het is de bron van menselijk lijden zoals het boeddhisme zou zeggen en zoals neurowetenschapper Rick Hanson schrijft in Buddha's Brain: The Practical Neuroscience of Happiness, Love and Wisdom. Als je trek hebt ben je inderdaad niet jezelf.

Het probleem is helder. Nu zijn er alleen 2 oplossingen.

Oplossing 1: Koop deze Snicker.
Oplossing 2: Geef er niet meteen aan toe, jezelf een beetje Stoïcijns afvragen of deze Snickers je geluk vergroot, jezelf afvragen waar die trek eigenlijk vandaan komt en of het wel slim is om voor onmiddellijke bevrediging te gaan, kan geen kwaad.

Ik merk dus ook dat ik zulke tussendoortjes vaak neem in de meestal valse hoop dat het me een stukje gelukkiger maakt (misschien is echt genieten van de Snickers nog het beste wat je kunt doen). Ik sprak laatst iemand die had gebroken met deze gewoonte van tussendoortjes, ik bewonder dat.

Onder dat groene gras van die directe bevrediging zit een gemeen addertje:

 

Dit addertje vertelt je dat je er iets goeds voor terug krijgt.

• Als ik nu deze Snickers koop, dan voel ik me straks beter en meer mezelf.
• Als ik goed m'n best doe op school, dan krijg ik straks een betere baan.
• Als ik een boek lees dat door De Wereld Draait Door wordt aanbevolen, dan wordt ik een beter mens.
• Als .... dan ...

Hoe slaat dat op creativiteit?

Iets uit een verplichting doen kent inderdaad deze logica, maar iets doen of maken vanuit vrije wil en vanuit vrijheid kent deze logica niet. Het werpt een drempel op tussen jou en jouw vrijheid, en ook tussen jou en de wereld.

Bevrijd jezelf door af te leren om voorwaardelijk te denken. Het lijkt op wat je leraar je vroeger misschien heeft verboden om te zeggen tijdens een kringgesprek (mijn leraar deed dat):

 

Alan Jacobs vertelt in The Pleasures of Reading in an Age of Distraction wat het is om voor oplossing 2 te gaan. Dus om dingen te doen zonder een reden.

Ik moest even diep ademhalen toen ik las dat het je leven kan veranderen:

The book that simply demands to be read, for no good reason, is asking us to change our lives by putting aside what we usually think of as good reasons. It’s asking us to stop calculating. It’s asking us to do something for the plain old delight and interest of it […]

Doe dingen vanuit vrijheid. Stop met calculeren. Doe dingen vanuit het plezier dat het jou geeft. Doe dingen waarbij je je volle aandacht kunt hebben en deze aandacht kunt cultiveren.

Het lijkt zo simpel, maar zonder reden iets doen is alsof je een concert wilt bezoeken zonder kaartje.

Schrijver Elizabeth Gilbert deed via Facebook - en voordat ze het boek Big Magic schreef - eens een oproep aan haar volgers en vroeg wat hen er van weerhield om meer creativiteit toe te laten. En wat bleek? De reacties die ze kreeg hadden vooral te maken met toestemming (ze vertelt het in deze lezing). In de trant van: "Wie ben ik om een boek te schrijven?", "Wie ben ik om zelf te mogen kiezen?" Het zijn voorbeelden van het denken in tekort dat door onze cultuur op alle mogelijke manieren wordt gepromoot (niet alleen op de wikkel van een Snickers). Ze wijdde er een heel hoofdstuk aan: Permission.

Schrijver Anne Lamott vertelt in 12 Thruths I learned from life and writing:

Your parents, your teachers, the advertising culture tells you that there are certain codes you can break and then you have a lot of self-esteem and you enjoy yourself - and usually it has to do with keeping your weight down. But it turns out to be an enormous lie. And writing helps us to find out to savour awareness, it teaches us to pay attention. It teaches you to take yourself seriously and to take life seriously.

Er bestaat geen snelweg naar meer zelfvertrouwen en meer geluk.

Maar er zijn wel manieren om bewuster en met meer aandacht te leven.

Het beste wat ik dus kon doen - nu ik de Snickers eenmaal had gekocht - is om er met volle teugen van te genieten. Maar dan was het niet de Snickers die m'n leven had verandert.