Gisteren in de wat latere avonduren wreef ik een paar keer in m’n ogen om dit interview met David Bohm uit te kunnen zien. Ik vind hem één van de meest boeiende denkers als het gaat om creatief denken en communicatie. Waaronder zijn begrip van de dialoog (dit jaar verscheen de Nederlands vertaling van “On Dialogue”). Door meer te leren over hoe de dialoog tot stand komt leer ik creatief denken beter te begrijpen. Ik zal die link in deze post iets meer uitleggen.
Volgens David Bohm is een beter begrip van de dialoog belangrijk voor (onze) tijd die gekenmerkt wordt door verdere fragmentatie waarin de communicatie vaak gebrekkig is.
Ik vond een geschreven versie die deels overeenkomt met de video en waar je misschien gemakkelijker doorheen gaat.
Wat is een dialoog?
Als contrast schetst David Bohm hoe een discussie meestal werkt.
In een discussie wint er altijd één iemand:
The word “discussion” […] has the same root as “percussion” and “concussion”. Discussion really means to break things up. It emphasizes the idea of analysis […] Discussion is like a ping-pong game, with people batting the ideas back and forth in order to win the game.
Vergelijk dat met een dialoog waar je geen winnaar hebt (en ook geen verliezer). In een dialoog wint iedereen:
In a dialogue there is no attempt to gain points, or to make your particular view prevail. It is more a common participation, in which people are not playing a game against each other but with each other. In a dialogue, everybody wins.
En niet alleen dat. De uitkomst van een dialoog waarbij iedereen wint kan ook nog eens nieuwe ideeën en een nieuw begrip opleveren. Dat voor iedereen weer een winst kan zijn.
David Bohm legt uit wat de oorspronkelijk betekenis is van dialoog.
Dialoog komt van het Griekse woord “dialogos”.
- Logos betekent “het woord” of “de betekenis van het woord”
- Dia betekent “doorheen” of “door” (en niet twee – een dialoog kan door meer mensen gevoerd worden of zelfs door een individu alleen ervaren worden)
Vanuit deze herleiding ontstaat er het beeld:
The image this derivation suggests is of a stream of meaning flowing among us and through us and between us—a flow of meaning in the whole group, out of which will emerge some new understanding, something creative.
De essentie van dialoog is dus zelf meer een flow, een stroom of iets dat zich tussen dingen of mensen in bevindt – in plaats dat het een vaststaand iets is.
Dialoog hoeft geen collectief proces hoeft te zijn, kan ook een individueel proces zijn (zoals David Bohm ook aangeeft).
Schrijver, presentator en artiest John Berger (bekend van de BBC-serie Ways of Seeing) zei eens:
Looking is about the relationship between things and ourselves.
Schrijver en musicus Stephen Nachmanovitch zei het eens zo:
To be infinitely sensitive to the sound, sight, and feel of the work in front of us is to listen for our intuitive voice – our Muse, as she used to be called, or Genius, as he used to be called.
Creativiteit vraagt daarom altijd om een dialoog, een staat van ontvankelijkheid en openheid voor de ander én voor jezelf – of zoals je wilt: je eigen Muze of intuïtieve stem.
Ik begrijp nu misschien beter wat dichter William Stafford zei (die ik aanhaalde in m’n vorige post):
The poet must put himself in a state of receptivity before writing.
Ontvankelijk zijn, luisteren en open staan is nodig om je creatief te kunnen uiten. Precies zoals in een dialoog de balans tussen luisteren en spreken aanwezig is.
Ga een dialoog aan met jouw materiaal, jouw medium, de mensen om je heen, een tentoonstelling die je bezoekt, een concert dat je beluistert. Luister en spreek terug, luister opnieuw en wat langer. Vertel een verhaal. Rust eventjes uit. Doe een tukje. En vermijd zo veel mogelijk de discussie.