Zelfhulpboeken en handboeken zijn een beetje verdacht. Er is een grote markt voor en ze zijn overal te koop, maar met creativiteit heeft het doorgaans weinig te maken. Het staat misschien wel haaks op wat creativiteit is. Vraag het eens aan een kunstenaar of schrijver. Heb je ooit een kunstenaar of schrijver ermee rond zien lopen? Die kans is best klein. Wat kunnen we leren van creatieven? Hoe leren zij?
Het simpele antwoord vanuit de creatieve hoek zal ongeveer zijn: als je ergens goed in wilt worden omring je dan met jouw voorbeelden en inspiratiebronnen. Wil je een goede verhalenschrijver worden, lees dan geen hoe-wordt-ik-een-betere-verhalenschrijver-boeken, maar omring je met goede verhalen en lees ze. Consumeer! Wil je een goed musicus worden, dan lees je niet dat ene ABC-van-de-muziek-boek, maar luister je naar jouw favoriete voorbeelden. Wil je een mooie inrichting voor je nieuwe huis, dan verzamel je mooie inrichtingen op Pinterest.
Schrijver en psycholoog Steven Pinker vroeg voor zijn boek The Sense of Style een aantal grote schrijvers welke handboeken ze hadden gelezen. In de hoop aanbevelingen te krijgen was het antwoord anders. Geen enkele schrijven gaf aan ook maar één handboek te hebben gelezen. Het eensluidende antwoord was: nul komma nul.
Creatieven leren te midden van hun inspiratiebronnen. Ze consumeren zoals we ons laten blootstellen aan reclameboodschappen. Een kunstenaar laat zich onderdompelen. Massive exposure kun je het noemen. Niet door de boodschappen van marketeers, maar door de boodschappen van zijn of haar eigen inspirators en helden.
Met het blootstellen komt het leren van wat je er zo goed (of juist slecht) aan vindt. Steven Pinker noemt dat reverse engineering. Je kijkt als het ware onder de motorkap. Wat zie je? Wat maakt dat iets zo goed is? Wat is er zo goed aan een zin, een schilderij, een muziekstuk of een idee? Schrijf het op. Waarom springt dat ene idee er uit? Schrijf het op. Het zal voor iedereen anders zijn. Schrijf het juist daarom op. Je vindt jezelf.
Reverse engineering kun je doen voor de dingen die jou eindeloos boeien, maar je kunt het ook doen voor de dingen die je ongeveer verafschuwt. Bij iets wat je tenenkrommend vindt ga je na wat het maakt dat je het eigenlijk niet kunt aanzien.
Ik kwam afgelopen week deze blog tegen van kunstenaar Jeri Maier (cartoonist New York Times). Ze verzamelt in Gmail – in een speciaal daarvoor aangemaakt mapje “Bad Art Writing” – alle slecht geschreven persberichten en uitnodigingen van tentoonstellingen. En ze vraagt zich vervolgens af wat er zo slecht aan is.
Zoals ze terecht aangeeft komt hier de “fun to hate”-factor om de hoek kijken. Maar doe het met nieuwsgierigheid en je leert wat het slecht maakt. Minstens zo waardevol.