Een eenvoudig systeem voor je dagelijkse oefening

In mijn vorige blogartikel vergeleek ik het instuderen van een nieuw stuk met het leggen van een puzzel. We weten hoe de voorkant van de doos eruit ziet, maar eerst zullen de puzzelstukjes gelegd moeten worden. Tijdens het leggen van de puzzel zien we geleidelijk het resultaat ontstaan. We weten hoe dat werkt met een puzzel, maar hoe werkt het in onze muziekbeoefening?

Bij het leggen van een puzzel kunnen we een gevoel van vooruitgang ervaren. Ieder stukje telt omdat we daarmee dichter bij het resultaat komen en dát motiveert ons om verder te gaan. Precies dit willen we ook wanneer we oefenen. Hoe zorgen we ervoor dat we tijdens onze geduldige en vlijtige inzet een gevoel van continue vooruitgang blijven ervaren? De sleutel hiervoor ligt in de mate waarin we het resultaat los durven laten en ons richten op de kleinere delen. Als we ons teveel focussen op het resultaat (het stuk in het geheel) zullen we veel minder het gevoel van vooruitgang kunnen ervaren. Per saldo zit het echte leren op de kleinere delen en is het ook gemakkelijker in het klein de vooruitgang te herkennen. Twee vliegen in één klap. We leren niet alleen meer (of dieper) maar worden ook rijkelijk beloond voor onze inzet. Door op deze manier te oefenen wordt volhouden geen zaak van discipline, maar van toewijding aan iets kleins dat een gevoel van vooruitgang en succes kan geven.

“Een eenvoudig systeem voor je dagelijkse oefening” verder lezen

Voordat je begint met oefenen aan een nieuw stuk

Een nieuw stuk instuderen kan af en toe een beetje puzzelen zijn en we kunnen het ook vergelijken met het leggen van een puzzel. Op de voorkant van de doos staat een prachtige afbeelding die we alleen tevoorschijn kunnen toveren door de puzzelstukjes één voor één te leggen. Daar is veel bereidheid, geduld en toewijding voor nodig. Er is niet één manier hoe we de puzzel leggen, maar er zijn vele wegen naar Rome. En we kunnen op verschillende plekken beginnen, zodat de afbeelding langzaam tevoorschijn komt.

Als we een nieuw stuk instuderen kan het verleidelijk zijn om de focus te leggen op het resultaat, maar de kunst en effectiviteit van de oefening zit erin om vooral de focus te blijven houden op de onderdelen en de losse puzzelstukjes en van daaruit het geheel te laten ontstaan.

Als we ons bedenken dat muziek is opgebouwd uit herhaling (zowel in het klein als in het groot), begrijpen we dat een kleiner deel een groter geheel vertegenwoordigt, net zoals een regendruppel de omgeving weerspiegelt. In plaats van grotere delen ineen te oefenen, focussen we ons dus op die onderdelen die de bouwstenen vormen van het stuk. Daarnaast, des te meer focus we houden op deze essentiele onderdelen, des te beter het stuk in ons langetermijngeheugen zal komen. En dat was het doel van oefenen.

“Voordat je begint met oefenen aan een nieuw stuk” verder lezen

Pauzeren is (te) leren

In de vorige oefentip kon je lezen dat het beter is om meerdere keren per dag terug te komen op een oefening, dan lang achter elkaar dezelfde oefening te herhalen. Dit heet ‘Spaced repetition’. Het belangrijkste inzicht daarbij was dat elke keer wanneer we ergens op terugkomen we de herinnering ophalen uit het langetermijngeheugen en dat proces draagt bij aan effectief leren. In deze oefentip wil ik met je stilstaan bij wat er gebeurt tussen de oefensessies in: de pauzes.

Je brein oefent door tijdens een pauze …
Net zoals we weten dat we soms de beste ideeën krijgen tijdens een wandeling, onder de douche of op ongeplande momenten, zo zijn er ook allerlei onbewuste processen gaande elk moment wanneer we indrukken opdoen of iets nieuws leren. Wanneer je net hebt geoefend en je neemt even pauze, dan ben jij misschien gestopt met oefenen maar je brein niet. Het blijkt uit onderzoek dat je brein 20x zo snel de sequens die je net hebt geoefend herhaalt. Het brein oefent tijdens de pauze dus nog even door en doet dat supersnel. Violist en cognitief neurowetenschapper Dr. Molly Gebrian legt dit uit in deze video. De prestaties na de pauze zijn ook hoger dan voor de pauze. Er gebeurt dus niet niks tijdens een pauze. Sterker: een pauze voegt meer toe aan het leren, dan het oefenen zelf. De echte vooruitgang zit in de pauze!

“Pauzeren is (te) leren” verder lezen

Herhaal, herhaal, herhaal? Ja maar met tussenpozen graag!

Blokken. Drillen. Stampen. We leren het op school. Door te herhalen onthouden we. Herhaling wordt ook wel eens de moeder van het leren genoemd. Ook muziek studeren wordt vaak voorgesteld als een proces van vooral veel herhalen. En tot op zekere hoogte is dat ook zo, maar onderzoek laat ook zien dat je dit wel met beleid moet doen.

De klassieke vorm van leren zit er in om het antwoord op een vraag zo vaak achter elkaar te herhalen, totdat je het antwoord onthoudt. Maar 1 uur achter elkaar woordjes stampen of 6 x 10 minuten woordjes stampen maakt wel verschil. De ene strategie werkt wanneer je iets snel moet onthouden (en het ook sneller weer vergeet), de tweede strategie werkt beter voor het langetermijngeheugen. Hoe zit dat?

“Herhaal, herhaal, herhaal? Ja maar met tussenpozen graag!” verder lezen

De 4 typen geheugen

Een concertpianist die zonder bladmuziek speelt en helemaal uit het hoofd. Je kunt het je bijna niet voorstellen, je ziet al die vingers acrobatisch over de toetsen bewegen met een behendigheid waarbij je denkt ‘hoe kan dat allemaal?’ of ‘hoe onthoud je dat allemaal?’

Natuurlijk heeft dit met ervaring, techniek en andere dingen te maken, maar ook met iets dat we allemaal kunnen leren: een stuk zo eigen maken dat je het moeiteloos uit je hoofd kunt spelen. Je kunt het wel dromen! En met dromen bedoelen we dan vooral dat het in ons langetermijngeheugen zit. Wanneer we oefenen maken we (bewust of onbewust) gebruik van verschillende typen geheugens. Vaak hebben we daarin een voorkeur, waardoor we vooral één type geheugen benutten. Maar een stuk moeiteloos uit je hoofd spelen vraagt dat je kunt terugvallen op verschillende typen geheugens. En dat doen we tijdens het oefenen.

“De 4 typen geheugen” verder lezen

Luister, speel mee en pluis uit

Zelf dingen uitpluizen en ontdekken. Hoe leuk is dat? Het is één van mijn meest favoriete en inspirerende bezigheden als het gaat om muziek oefenen. Vroeger (toen ik mijn eigen audiospeakers en lp-speler bij elkaar had gescharreld) luisterde ik naar passages van klassieke muziek door de naald steeds terug op de plek te zetten. Sinds ik jazz ben gaan spelen en iets beter ben gaan begrijpen waar ik naar moet luisteren bijvoorbeeld in improvisaties gebruik ik hiervoor een handige app. Dat heeft me al zoveel gebracht en vooral het plezier in luisteren, uitpluizen en ontdekken.

“Luister, speel mee en pluis uit” verder lezen

Handig

Wat hebben we nodig om piano te spelen? Misschien een piano maar vooral ook onze handen en vingers.

Sta er even bij stil: jouw ?. Handen zijn zo bijzonder en veelzijdig. We kunnen er niet alleen de mooiste muziek mee spelen, maar houd ze maar eens 5 minuten achter je rug en je begrijpt meteen hoe onhandig dat is. Onze handen gebruiken we altijd en overal en vaak nog onbewust ook.

“Handig” verder lezen

Hoe ziet leren eruit?

Leren is leuk en kan inspireren en je zelfvertrouwen geven, maar kan op momenten ook wat uitzichtloos zijn. Als we bijvoorbeeld langzamer vooruitgang boeken dan we willen, kan dat ons teleurstellen. Maar we kennen ook allemaal het gevoel van enthousiasme als we ergens aan beginnen, de energie en nieuwsgierigheid stuwt ons voort.

Het hangt er ook van af hoe we leren zien. Zien we het als een constante vooruitgang of is het grilliger? Hoe ziet leren er eigenlijk uit? Zo …, zo … of toch zo …?

“Hoe ziet leren eruit?” verder lezen

Check deze mini-gewoonte om je dag te plannen

Een mooie manier om even stil te staan bij je dagplanning (of je nu pianist bent of niet) is deze van pianist en Youtuber Nahre Sol: het cirkeldiagram. Het neemt elke dag 5 minuten, is eenvoudig, ziet er mooi uit en motiveert om jezelf eraan te houden.

Pianospelen zonder piano? Dat kan!

Wist je dat je geen piano nodig hebt om piano te leren spelen? Het kan ook zonder. Bijvoorbeeld als je nog geen piano hebt en je net begint. Of als je wel een piano hebt en bepaalde vaardigheden beter en sneller onder de knie wilt krijgen, zoals vingervaardigheden.

Voor een leerling die laatst op vakantie ging, kwam ik deze leuke en buitengewoon goede korte lessen tegen van pianist Christiaan Kuyvenhoven. Ideaal voor op vakantie, tijdens een saaie les op school, onderweg, aan de keukentafel, bij de stoplichten, bij het eten, voor het slapen gaan, kortom er is geen moment wanneer je niet kunt oefenen.

“Pianospelen zonder piano? Dat kan!” verder lezen

Mijn kat geeft mij muziekles

“We doen alsof we vanmiddag voor een paar vrienden gaan spelen en onze bladmuziek zijn vergeten …”, zeg ik wel eens tegen leerlingen die ik wil prikkelen om los te komen van bladmuziek. Want als we minder gaan lezen, gaan we meer luisteren én doen we een beroep op ons geheugen.

We gaan dan aan de slag en één van de spelregels die ik erbij geef is dat er een hulplijn is die 24/7 paraat staat (zonder wachtrij) en altijd ingeschakeld kan worden voor vragen.

“Mijn kat geeft mij muziekles” verder lezen

Morning Pages 2.0

Elke week beschrijf ik een nieuw ritueel voor meer creativiteit en betekenis in je dagelijkse leven en werk.

Eerder schreef ik over een ochtendritueel dat bekend staat als Morning Pages. Ik ken aardig wat mensen die hiermee bekend zijn of die het ook daadwerkelijk doen. Mocht je er nog niet bekend mee zijn, lees dan mijn eerder post over Morning Pages. Voor degene die er al bekend mee zijn, wil ik hier een aanvulling delen. Ik noem het Morning Pages 2.0.

“Morning Pages 2.0” verder lezen

Jij bent de held in jouw verhaal

Als we ieder mensenleven zien als een verhaal, welke rol speel jij dan? Ben je de hoofdpersoon? Of houd je van iets meer bescheidenheid? Maar stel als wij allemaal de hoofdpersoon zijn in ons eigen verhaal, en jij de held bent? Dan wordt de vraag anders: Welk pad bewandel je? Waar bevind je je op dit pad?

Laten we er even van uit gaan, dat wij allemaal hoofdrolspelers zijn in ons eigen verhaal. We zijn allemaal helden. 

“Jij bent de held in jouw verhaal” verder lezen

Vaardigheid

Hoe zou het zijn als je iedere dag kunt werken aan de dingen die je op de lange termijn vooruit helpen? Hoe zou het zijn als je iedere dag met een voldaan gevoel terugkijkt op de dag, omdat de dingen bijdragen aan de richting die je hebt uitgezet? Voor de meesten van ons, inclusief mezelf, is dat eerder een uitdaging dan een vanzelfsprekendheid.

“Vaardigheid” verder lezen

Archetypisch

Soms als je even geen raad weet en je loopt ergens in vast of je wilt een keuze maken, kan het soms helpen een beetje advies te krijgen. Je vraagt misschien hulp aan een vriend of vriendin, een familielid of collega. Maar wat als die ander even geen tijd heeft of als je het eigenlijk zelf wilt?

Misschien heb je wel eens in gedachten advies hebt gevraagd: ‘Wat zou mijn beste vriend(in) mij antwoorden?’ of ‘Hoe zou die fijne collega die ik zo waardeer het aanpakken?’ Soms hoef je helemaal niet om advies te vragen: je denkt aan iemand en je vraagt in gedachten om advies. Herkenbaar?

“Archetypisch” verder lezen

Verwonderlijstje

Elke week beschrijf ik een nieuw ritueel voor meer creativiteit en betekenis in je dagelijkse leven en werk.

Hoe kun je meer betovering, nieuwsgierigheid en creativiteit in je leven vinden? Die vraag stond centraal in een online workshop (The School of Life) met schrijver Elizabeth Gilbert, waar ik twee weken geleden aan deelnam. Ik las zo’n 4 jaar geleden haar boek Big Magic, waar ze reflecteert op haar eigen creatieve proces. Het is één van de meest integere en persoonlijke boeken die ik ken over dit onderwerp.

“Verwonderlijstje” verder lezen

Stemmingswisselingen

Iedereen kent wisselingen in energie- en aandachtsniveau’s. Wat je in de ochtend gemakkelijk gedaan krijgt, kan je in de middag meer tijd en energie kosten. En andersom kan het ook zijn dat afspraken je in de middag beter afgaan dan in de ochtend, omdat je dan misschien meer naar buiten gericht bent.

“Stemmingswisselingen” verder lezen

Vleesch noch visch

Soms overweldigde het me, maar ik kon er destijds ook een gevoel van trots aan ontlenen. Ze komen en gaan.

Ik heb het over ideeën.

Of nou ja, iets waarvan ik vroeger dacht dat het ideeën waren.

Als ik iemand spreek die vertelt dat het soms wat overweldigt, vraag ik me af of we het dan over ideeën hebben of over iets anders. En soms vraag ik: “Vind je het frustrerend of inspirerend?”

“Vleesch noch visch” verder lezen

Vind je creativiteitskillers

Elke week beschrijf ik een nieuw ritueel voor meer creativiteit en betekenis in je dagelijkse leven en werk.

Als je met meer voldoening meer gedaan wilt krijgen, dan kan het helpen om je dagelijkse gewoonten eens te observeren. Hoe ziet jouw dag er doorgaans uit? Waar krijg je energie van en waar loopt je energie weg? Wat helpt jou te focussen? En wat zijn juist afleiders? Kun je helpende gewoonten en rituelen ontwikkelen?

“Vind je creativiteitskillers” verder lezen

Ken je brein

Als je jouw effectiviteit en creativiteit wilt verhogen helpt het om iets te weten over je eigen brein. Veel van wat we doen wordt vanuit je onderbewuste bepaald. De wetenschap vertelt ons dat ons brein constant op zoek is naar de weg van de minste weerstand. Zo ontstaan gewoontes waar we ons soms nauwelijks bewust van zijn omdat ze zo natuurlijk aanvoelen. Onderzoekers aan de Duke University ontdekten dat ons gedrag voor 40% bepaald wordt door gewoonten. 

“Ken je brein” verder lezen

Reflecteren is leren

Elke week beschrijf ik een nieuw ritueel voor meer creativiteit en betekenis in je dagelijkse leven en werk.

Door iedere dag even stil te staan en te reflecteren op je taken van die dag, krijg je meer helderheid en zie je beter waar er ruimte is voor verbetering. Geïnspireerd op een tip van ondernemer en schrijver Jocelyn Glei, reserveerde ik afgelopen week iedere dag 15 minuten om te reflecteren op mijn werk.

“Reflecteren is leren” verder lezen

Het kunstenaarsafspraakje

Elke week beschrijf ik een nieuw ritueel voor meer creativiteit en betekenis in je dagelijkse leven en werk.

Wie aan creativiteit denkt, zal misschien allereerst denken aan dingen die geproduceerd of gecreëerd worden. Maar je systeem van de juiste voeding voorzien is minstens zo belangrijk – zo niet belangrijker – om überhaupt iets goeds tot stand te kunnen brengen.

“Het kunstenaarsafspraakje” verder lezen

Combineerspel

Elke week beschrijf ik een nieuw ritueel voor meer creativiteit en betekenis in je dagelijkse werk.

Ons brein wordt wel eens in tweeën verdeeld. Er bestaat zoiets als een talige en controlerende helft en een meer beeldende en associatieve helft. Links en rechts. Bewust en onderbewust. Rationeel en intuïtief.

“Combineerspel” verder lezen

Optekenen

Elke week beschrijf ik een nieuw ritueel voor meer creativiteit en betekenis in je dagelijkse leven en werk.

Iets wat ik bij vlagen doe is het bijhouden van notitieboekjes. Ik heb tal van kleine notitieboekjes voor bepaalde activiteiten, zoals interviews, workshops of trainingen. Alles wat ik de moeite waard vind schrijf ik op. Vroeger had ik zulke boekjes voor de dag – alles wat mijn aandacht had kwam er in te staan. Die boekjes hadden een bepaalde rommeligheid. Net zo rommelig als het leven soms kan zijn, weerspiegelden deze boekjes precies dat: het leven.

“Optekenen” verder lezen

Breinvakantie

Elke week beschrijf ik een nieuw ritueel voor meer creativiteit en betekenis in je dagelijkse leven en werk.

Mijn brein houdt van afwisseling. Na een uitdagende klus heeft het downtime nodig. En daarna vraagt het weer om een kluif. Mijn brein houdt dus van ritme, enerzijds voorspelbaar en dan weer een verrassende onvoorspelbaarheid. Net zoals muziek een prettige afwisseling is van klanken en stiltes, patronen en onderbrekingen, zo snakt mijn brein naar een prettig ritme.

“Breinvakantie” verder lezen

Blindtekenen

Elke week beschrijf ik een nieuw ritueel voor meer creativiteit en betekenis in je dagelijkse leven en werk.

Ik heb van die periodes dat ik weer aan het tekenen sla. Ik doe het meestal als start van de dag of als tussendoortje en soms vind ik het prettig om gewoon te experimenteren met iets nieuws. Tekenen kan je uit de drukte van de dag halen, of misschien beter: de drukte van de geest. Want het is vooral de geest die je de drukte doet ervaren.

“Blindtekenen” verder lezen

Dooon’t Do It

Elke week beschrijf ik een nieuw ritueel voor meer creativiteit en betekenis in je dagelijkse leven en werk.

Het was één van de eerste dingen die ik in mijn jonge jaren leerde tijdens tekenlessen: de kunst van het weglaten. Het is een universeel principe. Het geldt niet alleen voor een tekening, een compositie, een kunstwerk of een boek, het geldt net zo goed voor de compositie van je leven, het jaar, de maand of de dag. Deze gaan er vaak beter uitzien als je dingen weglaat.

“Dooon’t Do It” verder lezen

Eén-woordmantra

Elke week beschrijf ik een nieuw ritueel voor meer creativiteit en betekenis in je dagelijkse leven en werk.

Ik gebruik mijn beeldscherm soms voor reminders. Vroeger plakte ik post-its met taken en acties (wat overigen niet heel goed leek te werken). Ik ververste het namelijk niet dagelijks (terwijl mijn taken dat wel deden), dus werden het later opbeurende zinnen. En weer iets later werden het één-woordmantra’s.

“Eén-woordmantra” verder lezen